İSTANBUL ŞEHREMANETİ’NİN 93 HARBİ’NDE MUHÂCİRÎNE YÖNELİK FAALİYETLER

Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılın ikinci yarısında Rusya’nın Panslavizm politikası sonucunda ortaya çıkan Balkan isyanlarını çözüme kavuşturmak ve bölgede sükûneti sağlamak için bir dizi düzenleme yaptı. Buna karşılık Rusya, bölgenin haklarını savunma bahanesiyle 24 Nisan 1877 tarihinde Devleti’ne savaş ilan etti. Savaş, Rumî Takvim’de 1293 yılına denk gelmesi sebebiyle, “93 Harbi” olarak adlandırıldı. Tuna Kafkasya Cephelerinde yaşanan 93 Harbi, Devleti’nin mağlûbiyeti 3 Mart 1878 imzalanan Ayestefanos Antlaşması’yla sona erdi. Yapılan müzakereler ile Romanya, Sırbistan Karadağ’a bağımsızlık verildi. söz konusu yerlerden çekilmesiyle gerek Balkanlar gerekse de Kafkasya’da meydana gelen otorite boşluğu yaşayan Müslüman nüfusun Rusya tarafından sistematik şekilde katledilmesine veya göçe zorlanmasına neden oldu. Dolayısyla -siyâsî askerî açıdan önemli sonuçlar doğurduğu gibi- kitlesel göçler bakımından da yeni dönemin başlangıcını teşkil Harbi akabinde Rus baskılarına dayanamayarak Anadolu’ya doğru başlayan kafilelerin güzergâhı bekleme noktası devletin idare merkezi olan İstanbul idi. Bu sebeple muhâcirine karşı görev sorumluluğu önceden belirlenen kurumların başında Şehremaneti gelmekteydi. idaresi, koruyucu kollayıcı devlet anlayışı gereğince Şehremaneti’nin yerel yönetim organizasyonunu kullanarak muhâcirinin temel ihtiyaçlarını gidermeyi, ardından İstanbul’da taşranın uygun şehirlerinde iskân etmeyi hedeflemekteydi. çalışma; kayıtlarını başta Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Arşivi (BOA) olmak üzere tetkîk eserlerle birlikte irdeleyerek, Harbi’nde İstanbul’a ulaşan muhâcirîne yönelik yaptığı yardım faaliyetlerini incelemeyi amaçlamaktadır. incelemelerde; iskân, iâşe, ibâte, istihdam kimsesiz muhâcir çocukların eğitimi gibi gündelik yaşama dair birçok alanda yardımlar yapıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca muhâcirînin ikamet ettiği yerlerde temizlik, sağlık cenaze defin işlemlerinde hizmetler sunan Şehremaneti, edilmek İstanbul’dan taşraya gönderilen harcırah masraflarını ulaşım vasıtalarının temin edilmesini sağlayarak göç organizasyonunun işleyişinde aktif rol oynamıştır.